قدیمی ترین معدن باستانی غرب استان گیلان در ارتفاعات شهرستان ماسال در بخش شاندرمن شناسایی و کشف شد.
مجید کوهی، کارشناس ارشد باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان گیلان با اشاره به اینکه این محوطه در ارتفاع حدود ۸۰۰ متری از سطح دریا واقع شده به گفت: آنچه از بقایای به جای مانده از این محل مشاهده می شود ساختاری منظم از معماری یک معدن باستانی بوده که دارای چیدمان بسیار منظم و گویایی است.
وی افزود: این محوطه معدنی از چهار بخش اصلی شامل محوطه گورستانی در قسمت جنوبی، محوطه حفاظتی حریم معدن، محل یا نقطه اصلی حفره معدنی و بقایایی سازه های معماری تشکیل شده است. همچنین شکل ظاهری و توپوگرافی این محل به صورت بیضی شکل بوده و طول آن ۲۵۰ متر و عرض آن نیز حدود ۱۵۰ متر است.
وی با اشاره به اینکه این محوطه از سه جهت اصلی خود به پرتگاه و درههای بسیار عمیق ختم می شود گفت: تنها راه دسترسی و ورودی به این محل از ضلع جنوبی آن امکان پذیر است.
کوهی افزود: در قسمت جنوبی این معدن بقایای محوطه گورستانی شکل گرفته که با توجه به یافتههای سطحی و سفالینه های بر جای مانده میتوان گفت متعلق به دوران عصر آهن بوده و نیز در لا به لای این سفالینه ها تعدادی سفال مربوط به دوره اشکانی یا دوران تاریخی مشاهده شده است.
وی بیان کرد: در قسمت مرکزی این محوطه نیز بقایای معماری به شکل منظم مشاهده میشود که احتمالا می تواند محل استقرار و استراحت معدن کاوان باشد. در قسمت شمالی این محوطه نیز بقایایی معماری و جسم اصلی معدن مورد مطالعه دیده می شود که به صورت معماری دایره ای شکل و مارپیچ از سطح زمین به قسمت های پایین و تحتانی زمین ادامه یافته است.
وی با اشاره به اینکه این نوع معدن از نظر مقیاس سطحی در ساختار و معماری به معادن باستانی فیروزه در نیشابور و معادن باستانی منطقه سر کویر و طرود و چاه مسی و رشم در جنوب استان سمنان و شهرستان دامغان و شاهرود شباهت دارد، تصریح کرد:از نظر نوع معدن نیز با توجه به شواهدی از رگه های بر جای مانده از نوع لیمونیت، اکسید آهن و هماتیت دیده می شود؛ می توان به معدن آهن بودن آن اشاره کرد.
این کارشناس گفت: با توجه به ساختار معماری در بخش مرکزی این محوطه و مشاهده خاک ها و نهشته حرارت دیده آن می توان احتمال داد که معدن کاوان دوران باستان عملیات فراوری و جدا سازی مواد لازم را در محل انجام می دادند.